Poniższe instrukcje zostały znalezione w XVIII-wiecznych księgach metrykalnych. Są to wytyczne dla plebana jak ma prowadzić Książki Narodzonych, Książki Ślubne i Książki Zmarłych. Instrukcja została sporządzona po łacinie i w języku polskim. Dotyczyła akt metrykalnych prowadzonych w owym czasie po łacinie w formie tabelarycznej.
Liber Natorum (Książka Narodzonych)
Książka ta Narodzonych zamyka w sobie następujące Rubryki:
Rok Miesiąc, i Dzień Urodzenia Numer Domu, Imie Ochrzczonego, płeć, ieżeli z prawego lub nieprawego łoża, Imie i Przezwisko Rodziców, Ich Religia, Imie, Przezwisko i Kondycya Oyców Chrzestnych czyli Kumów.
W 1szej Rubryce, ten Rok, Miesiąc, i Dzień zapisany będzie, w którym się roku, miesiącu i dniu kto urodzi.
W 2giej Rubryce Numer Domu, położony będzie Numer Domu Oyca nowo urodzonego taki, któren przez Woyskowey Konskrypcyi Officyalistę na Domie iest przybity.
W 3ciey Zapisze się Imie Ochrzczonego, to iest takie, iakim Dziecię nazwane będzie.
W 4tej Zanotuie się płeć nowo urodzonego, ieżeli Syn lub Córka Numerem I.
W 5tej Także Numerem I. zanotowano będzie w liniach z prawego, nieprawego łoża urodzone, to iest iakiego kto iest łoża kładąc tenże Numerem I. do przyzwoitey rubryki.
W 6tej Położy się Imie Przezwisko Rodziców, to iest: tak Oyca iako i Matki, które iednak z przydatkiem Przezwiska Oyca iey zawsze pisane będzie, iako to: Jozef Berczyk Oyciec, Małgorzata z Oyca Peryka urodzona Matka.
W 7mey Na nowo Numerem I. zapisana będzie Religia Oyca i Matki, kładąc Numer ten I. do należytey Rubryki.
W 8mey Przyłączy się Imię i przezwisko Oycow Chrzestnych, to iest: iak Oycowie Chrzestni (Kumowie) po imieniu i przezwisku nazywają się gdzie iednak Pleban dobrze uważać będzie, ażeby mu zmyślonych Imion niepowiadano.
W 9tej Zapisana będzie kondycya Oycow Chrzestnych, to iest iakiey są kondycyi Kumowie, czy prości Chłopi lub Rzemieślnicy, Szlachta possessyonowana na Urzędzie Dominikalnym lub Cesarskim zostający, i iaki iest ten Urząd.
Uważać iednak będzie Pleban około Dzieci z nieprawego łoża urodzonych, ażeby Imie Oyca do Księgi Chrztu nie zapisywać, ponieważ to podług samego tylko opowiedzenia Matki, podług opinii Pospolstwa lub mniemania Plebana musiałoby być zapisane, które zapisane iednak zawsze iest wątpliwe, mniemanego Oyca w oczach ludzkich wzgardzonem czyni, a prawnie ani Matce ani Dziecięciu nic nie pomaga: a zatym tylko na ten czas Imie Oyca zapisane być powinno gdy tenże sam się Oycem być dziecięciu oświadczy.
Oycowie Cheśni tak iako Świadkowie w Księdze Ślubney albo własną ręką zapisać się powinni, w przyzwoitą Rubrykę, lub gdyby Bakalarz albo kto inny zamiast nich Imiona ich zapisał, na ten czas takie cudze zapisanie Krzyżem lub innym iakimkolwiek Znakiem potwierdzą.
Naostatek iako w Księdze ślubney mowiło się, tak podobnież i tu roczny Extrakt zrobiony będzie, i do Tabelli tamże sub Nro na Formularz przyłączoney, to iest do Rubryk przyzwoitych zapisany zostanie, oraz także Tabella naydaley ostatnich dni Stycznia każdego Roku, do Urzędu Cyrkularnego odsyłana być powinna.
Ażeby zaś ta Księga tym pewniey należycie pisana była, ninieyszemi Plebanowi daie się przestroga; ponieważ gdyby podczas wizyty Biskupa lub Officialistów Cyrkularnych nieporządek lub niedbalstwo iakie dostrzeżone było, za przerwszym w prawdzie razem za każdy błąd tylko 4. zł. pol. zapłaci, lecz potym ieszcze surowiey ukarany zostanie.
Liber Copulatorum (Książka Ślubna)
Książka ta Ślubna ma Rubryki to iest:
Rok Miesiąc, i Dzień odprawionego Ślubu, Numer Domu, Imie i Przezwisko Oblubieńca, Religia i Wiek onego, ieżeli Młodzian lub Wdowiec tudzież Imie i Przezwisko Oblubienicy Religia, Wiek, ieżeli Panna lub Wdowa, Imie i Przezwisko Świadków, ich Kondycya.
1mo Do Rubryki Rok, Miesiąc i Dzień, wpisywany będzie Rok, Miesiąc i Dzień, którego kto do Ślubu przystępuje, uważać iednakże potrzeba, ażeby to zapisywanie działo się podług Łacińskiego Kalendarza.
2do Do Rubryki Numer Domu zapisywany będzie Numer Konskryptionalny, któren na Domie Oblubieńca nayduie się, albo gdyby tenże własnego niemał Domu, na tenczas naznaczy się Numer Domu Oyca, chybaby Oblubieniec do Domu Oblubienicy, lub Oyca Oblubienicy przenosił się, w którym razie Numer Domu Oblubienicy albo Rodzicow Oblubienicy musiałby być zapisany.
3tio Rubryka Imie i Przezwisko Oblubieńca, zapisze się słowy takiemi, iako się Oblubieniec po Imieniu i Przezwisku nazywa, gdzie iednak Pleban dobrze uważać będzie, ażeby niezmyślone, ale prawdziwe Imie powiedziane mu było.
4to W następuiącey Rubryce Religia nazwaney, pisane będzie iakiey iest Religii Oblubieniec, iednakże zanotować ią należy Numerem I. w przyzwoitey Kolumnie.
5to w Linii wiek połączy się, Rok Wieku Oblubieńca numerami.
6to Jeżeli Młodzian lub Wdowiec iest Oblubieniec, to w takiey Rubryce także Numerem, I. naznaczy się kładąc ten numer w przyzwoitey Kolumnie.
7mo Toż samo Pleban uważać będzie w Rubrykach Oblubienicy, to iest: w pierwszey Rubryce napisze Imie i Przezwisko Oblubienicy, gdzie znowuż uważać będzie dobrze, ażeby zmyślone Przezwisko zapisane niebyło.
8vo w Rubryce Religii napiszę Pleban Numer I. kładąc go w przyzwoitey Religii Oblubienicy Kolumnie.
9vo W następuiącey linii Wiek oznaczaiącey, lata Oblubienicy Numerami zapisane będą.
10mo w Rubryce Panna lub Wdowa, zanotowaną będzie także przez Numer I. kładąc tenże Numer tam, dokąd stan Oblubienicy należy.
11mo W rubryce Świadków zapisze się Imie i Przezwisko Świadków, gdzie, iednak, Pleban dobrze uważać będzie, ażeby właściwe Imiona, a nie zmyślone przez samychże Świadków zapisane były.
12mo W rubryce Kondycya położy się iakiey są Świadkowie Kondycyi, ieżeli Chłopi, rzemieślnicy, Szlachta, Posseserowie, lub inney Kondycyi. Jednakże sobie dobrze uważać będą Plebani, iż 12mo Świadkowie sami siebie po Imieniu i Przezwisku, i Kondycyą swoią zapisywać maią, gdyby zaś pisać nieumieli, i Bakalarz lub kto inny ich zapisywał, że świadkowie ten cudzy zapis znakiem Krzyża, lub innym iakim zatwierdzić powinni, tak iako w Testamentach praktykuie się.
13to Sam Pleban na każdey karcie tey Książko siebie po Imieniu i Przezwisku zapisze. Kooperatorowie zaś przykażdym Szlubie za każdym razem siebie samych na tychmiast zapiszą przydawszy słowo Cooperator. Obcy zaś Xięża ieżeliby zamiast Plebana Ślub dawali nie tylko iako Kooperatorowie, w każdym razie się podpiszą, ale też przyłączą iż od Plebana do sprawowania tego Aktu pozwolenie maią.
Na ostatek Pleban Książkę te, które na każdey karcie podsumowana być może, corocznie a to ostatniego dnia Grudnia podług Kalendarza łacińskiego generalnie z sumuie, i podług Formy sub Nro I. przyłączoney z Ksiąszką tą we wszystkich Rubrykach zgadzający się roczną Tabelle wypiszę, a naydaley aż do ostatniego Stycznia, do Cyrkularnego przyzwoitego Urzędu odeszle.
Ażeby zaś ta Ksiąszka tym pewniey należycie była zapisywana Pleban ninieyszemi się upomina, albowiem gdyby podczas wizyty Biskupa lub Officialistów Cyrkularnych, nie porządek lub niedbalstwo iakie postrzeżone było, za przerwszym razem w prawdzie za każdy błąd tylko 4. zł. pol. zapłaci, lecz potym ieszcze surowiey ukarany zostanie.
Liber Mortuorum (Książka Zmarłych)
Książka ta Zmarłych ma w sobie następujące Rubryki to iest:
Rok, Miesiąc i Dzień Śmierci, Numer Domu, Imie i Przezwisko, Religia, Płeć, Wiek, Choroba i gatunek śmierci.
Do 1wszey Rubryki zapisze więc Pleban, Rok, Miesiąc i Dzień, którego Zmarły z szedł z tego świata, iako Forma tego w samym Uniwersale do stateczniey zawiera się.
Do 2giey położy się Numer Konskrypcyalny Domu Zmarłego, lub gdy swojego własnego nie miał, domu w którym mieszkał i umarł.
Do 3ciey napisze się Imie i Przezwisko zmarłego to iest iak zeszły po Imieniu i Przezwisku nazywał się.
Do 4tey zanotuie Pleban znakiem Numeru I. Religią zmałego kładąc ten Numer w przyzwoitey Rubryce.
Do 5tey tymże samym sposobem, Numerem I. oznaczy Płeć zmarłego kładąc tenże Numer I. do Rubryki zmarłemu przyzwoitey.
Do 6tey wpisany będzie wiek zmarłego Numerami.
Do 7mey zaś natenczas Pleban przyłączy Chorobę, i gatunek czyli iakość śmierci zmarłego, gdyż Fizyk lub Chyrurgus przy zmarłym naydował się, któren obydwie te przyczyny Plebanowi na piśmie dać ma, które odebrawszy krótko, iednym lub dwoma słowami Chorobę i iakość śmierci, podług Formy Uniwersału zapisze.
Naostatek, iako w Księdze ślubney rzekło się, tak podobnie i tu roczny Extrakt w Tabellę do Księgi narodzonych sub Nro I. przyłączoną zaciągnie się, i ta do Urzędu Cyrkularnego na wyznaczonym terminie przesłana będzie.
Ażeby iednak tym pewniey ta Księga należycie pisana była, ostrzega się ninieyszemi Plebana, ponieważ gdyby pod czas Wizyty Biskupa lub Officialistów Cyrkularnych, nieporządek lub niedbalstwo iakie postrzeżone było, za przerwszym w prawdzie razem za każdy błąd tylko 4. zł. pol. zapłaci, lecz potym ieszcze surowiey ukarany zostanie.
